سامانه پدافند هوای مرصاد

سامانه مرصاد قابليت شناسايي هدف در فاصله 150 كيلومتري توسط رادار كاوش، قفل نمودن روي آن در فاصله 80 كيلومتري و مورد هدف قراردادن آن در بيشينه برد 45 كيلومتري را دارد. 
سامانه پدافند هوايي ميانبرد و ارتفاع متوسط مرصاد كه سال گذشته معرفي شد هم اكنون به صورت عملياتي در اختيار يگان هاي پدافند هوايي در نقاط مختلف كشور است. اين سامانه كه با بهره گيري از تجارب عملياتي 8 سال دفاع مقدس و كاربري سامانه بسيار موفق هاوك ساخته شده در مرحله توليد انبوه قرار داشته و با آماده شدن آتشبارها پس از آزمايشات به يگان هاي عملياتي تحويل داده مي شود.
در اين سامانه رادار جستجو و كشف هدف «كاوش» كار يافتن اهداف را بر عهده دارد. اهداف كشف شده دسته بندي و ارزيابي شده و اطلاعات به واحد فرماندهي و كنترل ارسال مي شود. رادار جستجوگر ارتفاع پست «جويا» نيز براي كمك به كشف و ردگيري اهدافي كه در ارتفاع پايين پرواز مي كنند ايفاي نقش مي كند. با كمك اين رادار مرصاد توانايي انهدام اهداف پروازي در ارتفاع پايين را نيز دارد. با تشخيص مركز كنترل آتش سامانه، وظيفه ردگيري و قفل روي اهدافي كه خطرناك تر تشخيص داده مي شود به رادار ردگير «هادي» سپرده شده و اين رادار كه سامانه هاي الكترواپتيكي نيز با آن همراه و هماهنگ شده اند كار تأمين اطلاعات لازم براي هدايت موشك نيمه فعال راداري را به سمت هدف تا لحظه اصابت به آن به انجام مي رساند.

يكي از آخرين عكسها از رادار كاوش
در ادامه به برخي جزئيات جديد اعلام شده از اين سامانه كه تماماً توسط متخصصان داخلي ساخته شده است اشاره مي كنيم.
سامانه مرصاد قابليت شناسايي هدف در فاصله 150 كيلومتري توسط رادار كاوش، قفل نمودن روي آن در فاصله 80 كيلومتري و مورد هدف قراردادن آن در بيشينه برد 45 كيلومتري را دارد. برد هدف قرار دادن در سامانه هاي موشكي بجز برد رادار به برد موشك نيز وابسته است كه در همين نمونه سامانه مرصاد در صورت بهسازي موشكها يا بكارگيري موشك جديد و دوربردتر امكان درگيري با اهداف تا 80 كيلومتر نيز ممكن است. در مورد رادار كاوش نيز بايد به اين نكته اشاره كرد كه نسبت به نمونه قبلي يك آنتن سفيد رنگ هم به بالاي آنتن اصلي اضافه شده است.
با توجه به تهديدات روز كه اهداف با سطح مقطع راداري(RCS) كم هستند، در طراحي اين سامانه تلاش زيادي شده است تا قابليت درگيري مؤثر با اين تهديدات ايجاد شود كه منجر به ايجاد توانايي كشف اهداف با سطح مقطع بسيار كم در حدود 0.5 مترمربع و در فاصله 110 كيلومتري شده است. با اين ويژگي اغلب موشكها، پهپادها و هواپيماهاي جنگنده نسل چهارم پيشرفته به اهدافي عادي براي مرصاد تبديل مي شوند. به عنوان مثال منابع خارجي RCS نمونه هاي بهسازي شده جنگنده اف-16 را حدود 1.2 متر مربع، بمب افكن بي-1 را 0.75، بمب افكن بي-2آ را 0.1، جنگنده فرانسوي رافال را 0.1 تا 0.2 و براي جنگنده اروپايي تايفون(كه اخيراً توسط عربستان سعودي به خدمت گرقته شده) اعدادي در حدود 0.014 تا  0.42 را ذكر كرده اند. هر چند بين اعداد اعلام شده در منابع مختلف تفاوتهايي به چشم مي خورد اما نمونه هاي ذكر شده حد پايين بودند. همچنين بايد دقت كرد اعداد اعلام شده در منابع سطح مقطع راداري اين هواپيماها از روبرو هستند كه در درگيري هاي هوايي ملاك ارزيابي است و در نگاه از زاويه هاي مايل از پايين اين اعداد كمي بيشتر نيز مي شوند.
 
رادار جويا 
محاسبات با فرمول هاي پايه اي كاركرد رادارها نشان مي دهد سامانه اي كه هدف 0.5 مترمربعي را در 110 كيلوكتري كشف مي كند هدفي با سطح مقطع راداري 0.01 مترمربع را در برد بيش از 40 كيلومتر كشف خواهد كرد از اينرو با اضافه كردن قابليت هايي نظير شبكه كردن سامانه هاي راداري مرصاد با هم اين قابليت از بعضي جنبه ها افزايش نيز خواهد يافت.
گفتني است در مصاحبه فرماندهي محترم قرارگاه پدافند هوايي كشور با مجله صف عنوان شده است كه سامانه هاي موشكي اين قرارگاه موفق به سرنگوني اهدافي با سطح مقطع راداري كمتر از 0.01 مترمربع شده اند كه البته به نوع سامانه اشاره اي نشده است اما در هر صورت قابليت بالاي آن را مي رساند. همچنين اشاره شده كه سامانه هاي هاوك نيز موفق به سرنگوني پهپادها شده اند. اين مسئله نشان دهنده بهسازي سامانه هاي قبلي در كنار بكارگيري سامانه جديد است.

رادار هادي و سامانه الكترواپتيك هماهنگ با آن
در اينجا لازم است اشاره كنيم اساساً در شبكه يكپارچه پدافنده هوايي كه امروزه به طور كامل در كشور محقق شده است، كار كشف دوربرد اهداف پنهانكار(سطح مقطع راداري بسيار پايين) بر عهده انواع سامانه هاي نيمه متحرك و تمام متحركي چون رادارهاي كاستا، نبو، كاشف و مطلع الفجر است كه در فواصل مختلف از آتشبارها و نقاط كور مستفر مي شوند. به عنوان مثال سامانه راداري بومي مطلع الفجر توانايي ردگيري 100 هدف و برد 300 كيلومتر و سامانه راداري كاشف-2 نيز برد 150 تا 200 كيلومتر دارد. اطلاعات اين سامانه ها به صورت لحظه اي در اختيار واحدهاي كنترل قرار گرفته و به مناسب ترين سامانه ها از نظر موقعيت نسبت به هدف اطلاع داده شده و اين سامانه ها با كمك رادارهاي پيش گفته به طور كاملاً مؤثر وارد مراحل ردگيري و درگيري با هدف مي شوند.
بايد اين نكته را نيز در نظر داشت كه با توجه به رشد فناوري هاي بومي در كشور اين سامانه ها از نظر قابليت هاي عملياتي در حال ارتقاء بوده و نسل هاي بعدي با امكانات بيشتر نيز در راه هستند.
مرصاد طبق اعلام وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح داراي قابليت شليك همزمان به دو هدف است. با نگاهي به تصاوير منتشر شده از تحويل مرصاد به پدافند تهران در شهريور ماه گذشته و نمايشگرهاي روبروي كاربران در چند عكس عبارت Hadi b به چشم مي خورد كه مي تواند نشان دهنده استفاده از دو رادار كشف و تعقيب هادي براي هدايت موشك در هر آتشبار مرصاد باشد. بدين ترتيب هر رادار وظيفه هدايت يك موشك را بر عهده داشته و مجموعاً سامانه توانايي درگيري همزمان با دو هدف متمايز را مي يابد. مي توان حدس زد با شبكه سازي تعداد بيشتري از رادارهاي هادي با هر آتشبار امكان درگيري با تعداد بيشتري هدف هم ممكن باشد.
  البته با توجه به ساخت داخل بودن سامانه حتماً امكان توليد اين رادار به تعداد دلخواه وجود دارد. به هر حال همين قابليت درگيري همزمان با دو هدف نيز مطلوب بوده و در آينده و با بكارگيري رادارهايي با فناوري آرايه فازي به جاي رادار فعلي هادي قطعاً توان مرصاد در درگيري همزمان با چندين هدف بهبود يافته و در نتيجه در فضاي نبرد نامتقارن به افزايش قدرت دفاعي كشور كمك شاياني مي شود. 
از ديگر ويژگي هاي سامانه مرصاد كه نسبت به نسل قبلي سامانه هاي ميانبرد موجود در كشور بايد به آنها اشاره كرد قابليت تحرك و جابجايي بالا و زمان استقرار و نصب و راه اندازي بسيار كوتاه اين سامانه است كه باعث افزايش كارايي عملياتي اين سامانه تحت شرايط سخت نبرد به خصوص در مواجه با دشمني با كميت بالا خواهد شد.
به گزارش مشرق، قابليت ECCM به منظور كارآمدي در جنگ هاي مدرن امري ضروري است كه با افزوده شدن اين توانايي به مرصاد اين سامانه در برابر دشمناني با فناوري هاي پيشرفته كارا باقي مي ماند. گفتني است ECCM به معناي مقابله با جنگ الكترونيك طرف مقابل است. در واقع ابتدا يك طرف اقدام به ايجاد اختلالات الكترونيكي كرده و طرف ديگر براي مقابله از ECCM استفاده مي كند.
مرصاد با توجه به فناوري هاي نوين از ابتدا با رويكرد بهره گيري از سامانه هاي ديجيتال و نيمه هادي طراحي و ساخته شده است كه  شامل تمامي بخش هاي الكترونيكي گيرنده، پردازشگر و بخش هاي فرماندهي و كنترل مي شود.
از اينرو اجزاي اين سامانه علاوه بر خودكار شدن بسيار از بخش ها و نياز به نفرات كمتر براي كاربري، داراي قابليت اطمينان بسيار بالاتر(با توجه به احتمال كم خرابي سامانه هاي ديجيتال در قياس با آنالوگ) و عمر خدمتي بيشتر، زمان آماده بكار و روشن بودن بيشتري نيز دارند. همچنين وضعيت كاركردي تمام اجزاي سامانه به صورت لحظه اي توسط كاربران قابل مشاهده است.
در مرصاد با نگاهي نوآورانه و ساختارشكن، فرآيند كاري سامانه و همچنين اجزاي مرتبط با انسان در آن به نحوي طراحي شده تا كار با آن ساده تر از سامانه هاوك باشد. همچنين استفاده از سامانه هاي Auto Levelling  به جاي سامانه هاي دستي به منظور متعادل نمودن تريلرهاي سامانه هاي راداري از بهسازي هاي مكانيكي مرصاد نسبت به نسل قبلي است.
سامانه مرصاد را بايستي برخوردار از دو بازو دانست كه يكي سامانه هاي كشف و رديابي هدف و بازوي ديگر موشكهاي آن براي انهدام هدف است. در بخش راداري علاوه بر مطالب بالا بايد اضافه كنيم كه مرصاد با توجه به بهره گيري از سامانه راداري كارآمد، پردازگرش هاي سريع و الگوريتم هاي بومي در ردگيري اهداف توانايي مقابله با موشك هاي بالستيك را نيز دارد. هر چند كارشناسان بيان مي كنند فقط برخي از موشك هاي بالستيك تاكتيكي احتمالاً توسط مرصاد قابل تهديد است اما اصل وجود اين قابليت مهم در اين سامانه نشان از پيشرفت چشمگير متخصصان دفاعي كشور دارد كه به معني ارتقاء مستمر در آينده و در نتيجه بهبود همين توانمندي ذكر شده است.

 
شليك موشك از سامانه مرصاد
بازوي دوم سامانه كه موشكهاي معرفي شده براي آن است شاهين و شلمچه نام دارند كه تفاوت هاي اندكي در مشخصات عملياتي اعلام شده آنها ديده مي شود. اين موشك ها بر روي پرتابگر(لانچر) سه فروندي قرار دارند كه اين بخش نيز مانند خود موشك از طراحي جديدي برخوردار است. اين سامانه به صورت استاندارد و در كمينه تعداد پرتابگرها از دو پرتابگر استفاده مي كند. زيرسامانه هاي مختلف اين پرتابگر مورد بازبيني و ارتقاء قرار گرفته و با قابليت اطمينان بالاتر مورد استفاده قرار مي گيرد.
در مجموع با توجه به جزئيات اعلام شده از اين سامانه مي توان به اين نتيجه رسيد كه نسل هاي بعدي مرصاد نيز در راه هستند تا لايه هاي دفاعي آسمان كشور مستحكم تر شده و ضمن رساندن بازدارندگي به بيشترين حد ممكن، در روز واقعه نيز خوش بدرخشند.